Emekli kişilerin emekli maaşı, temel geçim kaynağıdır. Bu kaynaktan yapılan nafaka ödemeleri, hem eski eş hem de çocuklar açısından büyük önem taşır. Ancak birçok kişi, emekli olduğu halde nafaka yükümlülüğü olup olmadığını merak eder. Özellikle maaş miktarı, mal varlığı ve yasal düzenlemeler konuyu karmaşık hale getirebilir.
Emekli olan bireylerin malvarlığı durumu, maaş tutarı, ve yasal nafaka kriterleri bir arada değerlendirilip, ödeme yükümlülüğü netleştirilir. Bu nedenle emekli kişilerin maaşından nafaka ödeyebilmesi, sadece medeni hukuk kurallarına değil, aynı zamanda sosyal güvenlik düzenlemelerine de bağlıdır.
Nafaka Nedir ve Kimlere Ödenir?
Nafaka, boşanma sonrası bir tarafın geçimini sağlamak için diğer tarafça ödenen düzenli paradır. Türk Medeni Kanunu’na göre nafaka, yalnızca eski eşe değil, ihtiyaç halinde çocuklara, hatta bazı durumlarda anne-babaya da ödenebilir. Yoksulluk nafakası, en yaygın nafaka türlerinden biridir ve boşanma yüzünden ekonomik durumu kötüleşen eşe bağlanır.
Nafaka çeşitleri dört başlıkta toplanır:
- Tedbir Nafakası: Boşanma davası devam ederken, geçici olarak bağlanan nafakadır.
- Yoksulluk Nafakası: Boşanma sonrası maddi olarak zor duruma düşecek eş lehine verilir.
- İştirak Nafakası: Ortak çocuğun bakım ve eğitimi için, çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşten talep edilir.
- Yardım Nafakası: Fakirlik içinde bulunan anne, baba veya kardeş gibi yakınlar lehine açılan nafaka türüdür.
Yoksulluk nafakası, genelde eski eş tarafından ödenir. Eğer nafaka yükümlüsü emekli olmuşsa, bu ödeme durumu, gelir düzeyine göre devam edebilir veya yeniden değerlendirmeye alınabilir. Bu noktada, hem mahkeme kararı hem de kişinin maddi durumu belirleyici olur.
Emekli Olan Kişi Nafaka Ödemeye Devam Eder mi?
Emekli olmak, nafaka yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Yani bir kişi çalışırken nafaka ödüyorsa ve daha sonra emekli olmuşsa, mahkeme kararı hâlâ geçerli olduğu sürece ödemeye devam etmek zorundadır. Nafaka borcu, gelirin kaynağı değişse bile devam eden bir yükümlülük türüdür.
Ancak emeklilik sonrası, maaş miktarı genellikle düşer. Bu nedenle emekli maaşı ile geçinmekte zorlanan nafaka yükümlüleri, mahkemeye başvurarak nafaka miktarının azaltılmasını talep edebilir. Bu durum, “nafaka azaltma davası” olarak bilinir. Mahkeme, yeni gelir düzeyine, sağlık durumuna ve genel yaşam koşullarına bakarak bir karar verir.
Eğer emekli kişi hiç gelir elde edemiyorsa, uzun süreli hastalık, engellilik gibi durumları varsa, mahkeme nafakanın kaldırılmasına bile hükmedebilir. Ancak bu, tamamen hâkimin takdirine bağlıdır. Bu nedenle, nafaka yükümlülüğü devam ederken gelirde büyük bir değişiklik olduğunda, resmi yollardan başvuru yapılması gerekir.
Emekli Maaşından Nafaka Kesilebilir mi?
Emekli maaşı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından düzenli olarak ödenen bir gelir türüdür. Bu gelir, genel olarak haciz ya da icra işlemlerine karşı koruma altındadır. Ancak nafaka söz konusu olduğunda, bu kural farklı işler. Mahkeme kararıyla belirlenmiş nafaka, emekli maaşından doğrudan kesinti yapılmasına izin verir.
Yani eğer kişi emekli olmuşsa ve hakkında nafaka kararı varsa, bu karar icra müdürlüğü aracılığıyla SGK’ya iletilebilir. Böylece nafaka, kişinin maaşından doğrudan kesilerek karşı tarafa aktarılır. Bu işlem için nafaka alacaklısının, bir icra takibi başlatması yeterlidir.
Bu kesinti miktarı genelde maaşın üçte birini geçmez. Ancak mahkeme kararına ve nafakanın türüne göre bu oran değişebilir. Özellikle çocuk nafakası veya yoksulluk nafakası gibi sürekli ödemeler, SGK tarafından doğrudan maaşa yansıtılır.
Emekliler bu durumdan haberdar olmalı ve maaşlarındaki kesintileri düzenli kontrol etmelidir. Haksız bir kesinti olduğunu düşünenler, ilgili icra dairesine veya nafakanın belirlendiği aile mahkemesine itiraz edebilir.
Nafaka Miktarı Emeklilikle Azaltılabilir mi?
Emeklilik, kişinin gelirinde önemli bir değişiklik yaratır. Çalışma hayatında düzenli maaş alan birey, emekli olduğunda genellikle daha düşük bir emekli maaşı ile yaşamını sürdürmek zorunda kalır. Bu durumda nafaka yükümlülüğü devam etse bile, nafaka miktarının azaltılması için mahkemeye başvurulabilir.
Bu süreç, hukukta “nafaka uyarlama davası” ya da “nafaka azaltma davası” olarak geçer. Emekli kişi, gelirinin düştüğünü ve mevcut nafaka tutarını ödeyemeyeceğini somut belgelerle ispatlarsa, hâkim ödeme miktarında değişiklik yapabilir. Bunun için:
- Emeklilik belgesi,
- Yeni maaş bordrosu,
- Gelir-gider durumu,
- Sağlık raporu (varsa),
- Başka yükümlülükler (örneğin kira, sağlık masrafı)
gibi belgeler dava dosyasına eklenmelidir.
Mahkeme, nafaka alacaklısının da mali durumunu dikkate alarak, hem adil hem de sürdürülebilir bir miktar belirlemeye çalışır. Ancak burada önemli bir detay vardır: Nafaka kendiliğinden azalmaz. Mahkeme kararı olmadan eski miktar geçerliliğini korur.
Bu nedenle, gelir değişikliği yaşandığında mutlaka yasal yollardan başvuru yapılmalı, mahkeme kararı beklenmeden ödeme durdurulmamalıdır.
Nafaka Borcu Olan Emeklinin Mal Varlığına El Konulur mu?
Nafaka borcu, Türk hukukunda öncelikli borçlar arasında yer alır. Yani nafaka ödenmediği takdirde, sadece maaştan değil, kişinin mal varlığından da tahsil yoluna gidilebilir. Bu durum emekliler için de geçerlidir. Emekli olduktan sonra nafaka borcunu ödemeyen kişiler hakkında icra takibi başlatılabilir ve bazı varlıklarına haciz uygulanabilir.
Haczedilebilecek mal varlıkları şunlardır:
- Gayrimenkuller (ev, arsa, yazlık vb.)
- Taşıt araçları
- Banka hesaplarındaki birikimler
- Kiralardan elde edilen gelirler
- Ticari işletme geliri veya ortaklık hissesi
Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır: Emekli maaşının tamamına nafaka dışında haciz konulamaz. Yani borç nafaka değilse, maaşın tamamı koruma altındadır. Ama söz konusu borç nafaka ise, emekli maaşından doğrudan kesinti yapılabilir ve ayrıca kişinin diğer malvarlıklarına da haciz işlemi uygulanabilir.
Borçlu emekli, bu haczi önlemek için borcunu yapılandırabilir ya da karşı tarafla anlaşarak ödemeleri taksite bağlayabilir. Ancak borç tamamen ödenene kadar mal varlığı üzerindeki haciz işlemi devam eder.
