Emekli olan işçiye ihbar tazminatı ödenip ödenmeyeceği, hem işveren hem de çalışanlar tarafından en çok merak edilen konuların başında gelir. İhbar tazminatı, normal şartlarda iş sözleşmesinin feshedilmesinden önce taraflara tanınan ihbar süresi içinde yapılmayan bildirimler sonucunda ödenen bir tazminat türüdür. Ancak emeklilik, bu süreci doğrudan etkileyen özel bir ayrılma biçimi olduğu için uygulamada bazı farklılıklar vardır.
İşçinin kendi isteğiyle emekli olması, yani emeklilik dilekçesi vererek iş akdini sonlandırması hâlinde, ihbar tazminatına hak kazanması genellikle mümkün olmaz. Fakat işverenin işçiyi emeklilik gerekçesiyle işten çıkarması durumunda şartlar değişebilir. Bu fark, kıdem tazminatında olduğu kadar ihbar tazminatında da dikkat edilmesi gereken önemli bir ayrıntıdır.
İhbar Tazminatı Nedir?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshedilmesinden önce taraflara tanınan bildirim süresine uyulmaması hâlinde ödenen bir tazminat türüdür. İş Kanunu’na göre işveren ya da işçi, sözleşmeyi feshetmeden önce karşı tarafa belirli bir süre önceden bilgi vermek zorundadır. Bu süreye “ihbar süresi” denir. Eğer taraflardan biri bu süreyi beklemeden sözleşmeyi sonlandırırsa, diğer tarafa tazminat ödemek zorundadır.
İhbar tazminatı sadece süreye uymama hâlinde doğar ve iş sözleşmesinin feshiyle doğrudan bağlantılıdır. Yani işten ayrılma ya da çıkarılma şekli, bu tazminatın ödenip ödenmeyeceğini belirler. Tazminat hesaplamasında işçinin kıdemi esas alınır ve şu şekilde süre belirlenir:
- 6 aydan az çalışan için: 2 hafta,
- 6 ay – 1,5 yıl arası: 4 hafta,
- 1,5 yıl – 3 yıl arası: 6 hafta,
- 3 yıldan fazla çalışan için: 8 hafta.
Bu süreler ya çalıştırılarak ya da karşılığı para olarak ödenerek yerine getirilir.
Emekli Olan İşçiye İhbar Tazminatı Ödenir mi?
Emekli olan işçiye ihbar tazminatı ödenip ödenmeyeceği, iş sözleşmesinin kim tarafından sona erdirildiğine göre değişir. Çünkü emeklilik süreci bazen işçinin kendi talebiyle bazen de işverenin inisiyatifiyle gerçekleşebilir. Bu iki durum arasında hukuki fark vardır.
İşçi Emekli Olmak İçin Kendi İsteğiyle Ayrılırsa
- İşçi emeklilik nedeniyle işten kendi rızasıyla ayrılıyorsa,
- İşverene ihbar süresi kullandırmadan ayrılmışsa bile,
- Bu durumda ihbar tazminatına hak kazanamaz.
Çünkü ihbar tazminatı, bildirim süresine uyulmayan ani çıkışlarda mağdur olan tarafa verilir. Emeklilik dilekçesi veren işçi, kendi kararını uyguladığı için bu hakkı talep edemez.
İşveren İşçiyi Emeklilik Gerekçesiyle Çıkartırsa
- İşveren, çalışanın emeklilik süresini doldurduğu gerekçesiyle iş sözleşmesini sonlandırırsa,
- Bu durumda ihbar süresi işletilmemişse,
- İşveren, işçiye ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür.
İşverenin tek taraflı şekilde iş akdini feshetmesi, işçiyi mağdur ettiği kabul edildiğinden, ihbar tazminatı doğar. Özellikle 10 yıl ve üzeri çalışanlar için bu miktar ciddi bir tutara ulaşabilir.
Emeklilikte Kıdem ve İhbar Tazminatı Farkı Nedir?
Emeklilik sürecinde sıkça karıştırılan konulardan biri de kıdem tazminatı ile ihbar tazminatı arasındaki farktır. Her iki ödeme de işçiye yapılan tazminat türüdür ancak dayandıkları yasal nedenler ve ödeme koşulları farklıdır. Emeklilik durumunda bu fark daha da belirgin hâle gelir.
Kıdem Tazminatı
- En az 1 yıl çalışan işçiye ödenir,
- Emeklilik nedeniyle işten ayrılan herkes kıdem tazminatına hak kazanır,
- Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır,
- İşçi kendi isteğiyle ayrılsa bile kıdem tazminatı alınabilir.
İhbar Tazminatı
- İhbar süresine uymadan sözleşmeyi sonlandıran taraf, diğer tarafa öder,
- İşçi kendi isteğiyle emekli olursa bu tazminatı alamaz,
- Ancak işveren işçiyi emeklilik gerekçesiyle çıkartırsa ödeme yükümlülüğü oluşur,
- Süre, işçinin kıdemine göre 2 ila 8 hafta arasında değişir.
Kısaca özetlemek gerekirse, kıdem tazminatı işçinin her koşulda hakkıdır; ihbar tazminatı ise sözleşmenin nasıl feshedildiğine göre değişir.
Emeklilik Dilekçesi Verirken İhbar Süresi Beklenir mi?
İşçi, emeklilik talebiyle işyerinden ayrılmak istediğinde, genellikle ihbar süresi beklemeden dilekçesini verip aynı gün işten ayrılabilir. Çünkü emeklilik, işçinin kendi isteğiyle gerçekleşen özel bir fesih türüdür. Bu durumda işçi, işverene ihbar süresi tanımak zorunda değildir.
Ancak işveren, çalışanın görev teslimini yapması ya da yerini devretmesi için bir süre daha çalışmasını isteyebilir. Bu istek resmi bir zorunluluk taşımaz. Yani:
- İşçi dilerse emeklilik dilekçesini verip aynı gün ayrılabilir,
- İhbar süresi beklenmesi şart değildir,
- Bu durum ihbar tazminatını da doğurmaz.
İşveren iyi niyetli davranarak işçiden belli bir süre kalmasını rica edebilir ancak yasal olarak buna mecbur tutamaz. Bu nedenle emeklilik dilekçesi verildiği gün sözleşme sona erdirilebilir.
