İşten ayrılmak, çalışanın hayatında hem maddi hem de manevi olarak önemli bir dönemeçtir. Düzenli gelir kesildiği için birçok kişi gelecekte hangi haklardan yararlanabileceğini, sosyal güvencesinin ne kadar süreyle devam edeceğini merak eder. Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), çalışanların işsiz kaldığı dönemlerde belirli ölçüde destek sağlamaktadır.
2025 yılına gelindiğinde işçilerin işten ayrıldıktan sonra SGK’dan yararlanabileceği süreler ve hakların kapsamı, güncel mevzuatla yeniden şekillenmiştir. Hem sağlık hizmetlerinden yararlanma süresi hem de işsizlik ödeneği, kıdem tazminatı, rapor parası gibi sosyal haklar konusunda dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır.
İşten Ayrıldıktan Sonra Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Süresi
Çalışanların en çok merak ettiği konu, işten ayrıldıktan sonra “Sağlık güvencem ne kadar devam eder?” sorusudur. SGK mevzuatına göre:
- İşten ayrıldıktan sonra 90 gün prim ödemesi olan bir sigortalı, 100 gün daha sağlık hizmetlerinden yararlanabilir.
- Eğer son bir yıl içerisinde 30 gün prim yatırılmışsa, işten ayrılan kişi 30 gün daha SGK kapsamında sağlık yardımlarından faydalanabilir.
Bu süre boyunca hem çalışanın kendisi hem de bakmakla yükümlü olduğu aile bireyleri (eş, çocuk) sağlık hizmetlerinden kesinti olmadan yararlanır.
Sürelerin Detaylı Açıklaması:
- 30 gün şartı: İşten ayrılmadan önceki 1 yıl içinde en az 30 gün prim ödemesi olan işçi, ayrıldığı günden itibaren 10 gün boyunca sosyal güvenceden faydalanır.
- 90 gün şartı: 1 yıl içinde 90 gün primi bulunan işçi, 90 gün + ek 10 gün ile toplam 100 gün sağlık hizmeti alabilir.
- Bu süreler tamamlandıktan sonra kişi, GSS primi ödeyerek sağlık güvencesini kendi adına devam ettirmek zorundadır.
İşsizlik Ödeneği (İşsizlik Maaşı) Şartları ve Yararlanma
İşten ayrıldıktan sonra sigortalının başvurabileceği en önemli haklardan biri de işsizlik maaşıdır. Ancak bu ödeme her işten ayrılan kişiye otomatik olarak bağlanmaz; belirli şartlara bağlıdır.
İşsizlik Maaşı Şartları (2025 Güncel)
- Son 120 gün sigortalı olarak çalışıyor olmak
- İşten ayrılmadan önceki 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olmak
- Kendi isteğiyle işten ayrılmamış olmak (istifa eden alamaz, fakat haklı fesih durumunda istisnalar vardır)
- İşsizlik maaşı için 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmak
İşsizlik Maaşı Süresi
- 600 gün prim ödeyen kişiye 180 gün (6 ay) işsizlik maaşı
- 900 gün prim ödeyen kişiye 240 gün (8 ay)
- 1080 gün prim ödeyen kişiye 300 gün (10 ay)
İşsizlik maaşı miktarı, son 4 aylık brüt ücretin %40’ı kadar hesaplanır ancak bu ödeme hiçbir şekilde brüt asgari ücretin %80’ini geçemez.
Genel Sağlık Sigortası (GSS) ve Prim Ödemeleri
İşten ayrılan kişi, ücretsiz sağlık hizmeti süresi bittikten sonra Genel Sağlık Sigortası kapsamında kendi adına prim ödemek zorunda kalabilir.
- Eğer hane gelir düzeyi belirli bir seviyenin altındaysa, devlet GSS primini öder.
- Gelir testi yaptırmayan kişiler ise otomatik olarak borçlandırılır.
2025 yılı itibarıyla GSS prim tutarı aylık yaklaşık 600 TL – 800 TL aralığındadır (asgari ücret değişimine bağlıdır).
İhbar ve Kıdem Tazminatı Hakları
İşten ayrıldıktan sonra SGK’dan yararlanma süresini doğrudan etkilemese de kıdem ve ihbar tazminatı, çalışanın maddi güvenliği için en önemli konudur.
- Kıdem Tazminatı: Aynı işyerinde en az 1 yıl çalışan işçi, kendi isteği dışında işten çıkarılırsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
- İhbar Tazminatı: İşçi, işten çıkarılmadan önce belli sürelerde haber verilmezse ihbar tazminatı ödenir.
Bu ödemeler SGK’dan değil işverenden alınır; ancak ileride emeklilik hesabında toplam gün ve primlere katkısı vardır.
Rapor ve Geçici İş Göremezlik Ödeneği
Bir işçi, işten ayrıldıktan sonra geçirdiği kaza veya hastalık nedeniyle daha önce hak ettiği bir istirahat raporu varsa, SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği almaya devam eder.
Örneğin:
- İşçi işten ayrılmadan önce rapor almışsa, rapor süresi bitene kadar SGK ödemeye devam eder.
- İşten ayrıldıktan sonra alınan rapor, SGK tarafından ödenmez.
Çalışanın Ailesi İçin Sağlık Hakları
İşten ayrılan bir çalışanın sağlık güvencesi, belirli süre boyunca eş ve çocuklarını da kapsar. Bu hak şunları içerir:
- Eşin SGK üzerinden muayene ve ilaç yardımlarından faydalanması
- Çocuğun hiç aksamadan eğitim ve hastane hizmetlerinden yararlanması
- Aile bireylerinin de 90 güne kadar güvence altında olması
Bu haklar bittikten sonra ailenin de GSS üzerinden prim ödeyerek sisteme dahil olması gerekir.
İşten Ayrıldıktan Sonra Emeklilik Hakları
İşten ayrılmak, emekliliğe giden süreci de etkiler. SGK sistemi, ödenmiş prim gününü ve sigortalılık süresini dikkate alır. Eğer prim ödeme durursa emeklilik yaşı gelinceye kadar borçlanma ya da isteğe bağlı sigorta seçenekleri gündeme gelir.
İsteğe Bağlı Sigorta
- Çalışmayan ancak prim günlerini tamamlamak isteyen kişiler için bir yöntemdir.
- 2025 yılı itibarıyla isteğe bağlı sigorta primi aylık ortalama 5.000 – 6.500 TL civarındadır.
- Bu sayede kişi hem emeklilik primini yatırır hem de sağlık hizmetlerinden faydalanmaya devam eder.
