Şirket aracıyla yolda kaza yapılması, iş hukukunun en çok tartışılan konularından biridir. Özellikle çalışanların işveren tarafından verilen araçla işe giderken, işten dönerken ya da iş gereği seyahat halindeyken kaza yapması durumunda, bu olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı sık sık gündeme gelir. Bu durumun SGK kayıtları, iş güvenliği, tazminat ve hukuki sorumluluk açısından çok önemli sonuçları vardır.
Aşağıdaki kapsamlı rehberde, bu konuyu tüm yönleriyle inceleyecek; iş kazası tanımı, şirket aracıyla yaşanan kazalarda SGK’nın tutumu, işverenin sorumlulukları, çalışanın hakları, raporlama süreci, mahkeme kararları ve uygulamadaki örnekleri detaylı şekilde ele alacağız.
İş Kazasının Tanımı ve Yasal Dayanağı
Bir olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen bazı kriterlerin sağlanması gerekir. Bu kanunun 13. maddesi, iş kazasının hangi durumlarda oluşacağını açıkça tanımlar.
İş Kazası Sayılan Haller
| Durum | Açıklama |
|---|---|
| İşyerinde meydana gelen kazalar | Çalışanın işyeri sınırları içinde, görev sırasında geçirdiği kazalar |
| İşverenin görevlendirmesiyle işyeri dışında olan kazalar | İş için dışarıda bulunurken (örneğin müşteri ziyareti) yaşanan kazalar |
| İşe gidiş-geliş sırasında yaşanan kazalar | Servis veya şirket aracıyla işe gelip giderken yaşanan kazalar |
| Görevli olarak başka yere gönderilme | İş amacıyla başka bir şehre, bölgeye veya ülkeye gönderilen çalışanın maruz kaldığı kazalar |
| Emzirme izninde yaşanan kazalar | Kadın çalışanların süt izni sırasında geçirdiği kazalar |
Bu kapsamda, şirket aracıyla yapılan kazalar da çoğu durumda iş kazası olarak değerlendirilir. Ancak bunun için bazı şartların oluşması gerekir.
Şirket Aracıyla Kaza Yapıldığında İş Kazası Olabilmesi İçin Şartlar
Şirket aracının kullanımı, işverenin sağladığı bir hizmettir. Ancak kazanın işle bağlantılı olması gerekir. İşte bu noktada, mahkemeler ve SGK, olayın hangi koşullarda meydana geldiğine bakar.
1. Görev Gereği Kullanım
Eğer çalışan, işin yürütülmesi amacıyla şirket aracını kullanıyorsa, örneğin müşteri ziyareti, teslimat veya saha kontrolü yaparken kaza geçirirse, bu olay kesin olarak iş kazası sayılır.
Bu durumda SGK bildirimi yapılmalı ve çalışana geçici iş göremezlik ödeneği bağlanmalıdır.
2. İşe Gidiş ve Dönüş Sırasında Kullanım
Şirketin tahsis ettiği araçla sabah işe gelirken veya akşam işten dönerken kaza yaşanması halinde, durum yine iş kazası olarak kabul edilir.
Ancak burada aracın işveren tarafından tahsis edilmiş olması önemlidir. Çalışanın kendi aracını kullanması durumunda, kaza genellikle iş kazası sayılmaz.
3. Kişisel Amaçlı Kullanım
Eğer çalışan, mesai dışında, tamamen kişisel nedenlerle şirket aracını kullanırken kaza yaparsa, bu durumda iş kazası hükümleri uygulanmaz. Çünkü kazanın işle doğrudan ilgisi yoktur.
SGK’ya Bildirim Süreci ve Yasal Sorumluluklar
İş kazası bildirimi, kazadan sonra en geç 3 iş günü içinde SGK’ya yapılmak zorundadır. İşverenin bu bildirimi geciktirmesi, idari para cezası ve hukuki sorumluluk doğurur.
SGK Bildirimi Nasıl Yapılır?
| Adım | Açıklama |
|---|---|
| 1 | Kaza tarihinin tespiti yapılır. |
| 2 | İş kazası tespit tutanağı düzenlenir. |
| 3 | SGK İş Kazası Bildirimi Formu doldurulur. |
| 4 | E-devlet veya SGK sistemleri üzerinden bildirim yapılır. |
| 5 | Gerekirse sağlık raporu ve görsel kanıtlar eklenir. |
Bu süreçte, işveren hem yasal süreleri takip etmeli hem de kazaya dair tüm belgeleri doğru şekilde arşivlemelidir.
Şirket Aracıyla Kaza Yapan Çalışanın Hakları
Bir çalışan, şirket aracıyla kaza yaptığında ve bu olay iş kazası olarak kabul edildiğinde, birçok önemli hak devreye girer.
Çalışanın Temel Hakları
| Hak | Açıklama |
|---|---|
| Geçici iş göremezlik ödeneği | Çalışanın raporlu olduğu dönemde maaşının belirli bir oranı SGK tarafından ödenir. |
| Sürekli iş göremezlik geliri | Kalıcı sakatlık oluşmuşsa, oranına göre sürekli gelir bağlanır. |
| Tedavi ve ilaç giderleri | Tüm sağlık giderleri SGK kapsamında karşılanır. |
| Tazminat hakkı | İşverenin kusuru varsa, maddi ve manevi tazminat talep edilebilir. |
| İşe iade hakkı | Kaza sonrası haksız fesih yapılırsa, işe iade davası açılabilir. |
Bu hakların kullanılabilmesi için çalışan, kazayı işverene derhal bildirmeli ve süreci doğru belgelemelidir.
İşverenin Yükümlülükleri
İşverenin sorumluluğu yalnızca kazayı bildirmekle sınırlı değildir. Aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür.
İşverenin Sorumlulukları
- Şirket araçlarını periyodik bakıma tabi tutmak,
- Sürücülere gerekli trafik ve güvenlik eğitimi vermek,
- Çalışanların sürücü belgelerini ve psikoteknik raporlarını kontrol etmek,
- Araç tahsisi yapılan çalışanlar için görev tanımını yazılı olarak belirtmek,
- Kaza durumunda ilk yardım ve ambulans süreçlerini organize etmek.
Eğer işveren bu yükümlülükleri ihmal etmişse, kusurlu sayılır ve hem idari para cezası hem de tazminat yükümlülüğü doğabilir.
Şirket Aracıyla Kaza Sonrası Tazminat Süreci
Bir kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi, tazminat sürecini doğrudan etkiler. Tazminat talebi için hem SGK hem de iş mahkemesi süreçleri yürütülür.
Tazminat Türleri
| Tür | Açıklama |
|---|---|
| Maddi tazminat | Gelir kaybı, tedavi giderleri ve iş gücü kaybı için istenir. |
| Manevi tazminat | Kaza sonucu yaşanan acı, elem ve stres için talep edilir. |
| Destekten yoksun kalma tazminatı | Ölüm halinde, aile bireylerine ödenir. |
Tazminat davası açmadan önce, kazanın SGK kayıtlarına iş kazası olarak geçtiğinden emin olunmalıdır. Bu belge, mahkemede temel delil niteliği taşır.
Şirket Aracıyla Yapılan Kazalarda Mahkeme Kararları
Yargıtay kararları, bu tür kazaların çoğunu iş kazası olarak nitelendirmiştir. Özellikle şu durumlarda çalışan lehine kararlar verilmiştir:
- Araç, işveren tarafından tahsis edilmişse,
- Kaza iş saatleri içinde veya görev gereği yapılmışsa,
- İşveren, gerekli güvenlik tedbirlerini almamışsa,
- Çalışanın kusuru olsa bile iş ile illiyet bağı kurulabiliyorsa.
Ancak tamamen kişisel amaçla yapılan yolculuklarda meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu ayrım, çoğu davada belirleyici faktördür.
Kazanın Bildirilmemesi Halinde Doğacak Sonuçlar
Eğer işveren, şirket aracıyla yapılan kazayı SGK’ya bildirmezse, ciddi yaptırımlarla karşılaşır:
- İdari Para Cezası: Bildirim yapılmadığında her kaza için cezai işlem uygulanır.
- Tazminat Riski: Çalışan, kazanın gizlendiğini ispatlarsa, işveren doğrudan sorumlu olur.
- Ceza Davası: Kusurlu ihmallerde “taksirle yaralama” veya “ölüme sebebiyet verme” suçları oluşabilir.
- Sigorta Giderlerinin Reddedilmesi: SGK, yapılan harcamaları işverenden talep edebilir.
Bu nedenle işverenlerin her kazayı, işle ilgisi olmasa bile, resmi şekilde belgeleyip bildirmesi gerekir.
Şirket Aracında Kaza Olduğunda İzlenecek Adımlar
| Adım | İşlem | Açıklama |
|---|---|---|
| 1 | Güvenliği sağla | Trafik akışını engellemeden güvenlik önlemi al. |
| 2 | Polis veya jandarmayı çağır | Trafik kazası tespit tutanağı düzenlet. |
| 3 | İşvereni bilgilendir | En kısa sürede kazayı işverene haber ver. |
| 4 | Sağlık raporu al | Hastaneden “iş kazası raporu” alınmalı. |
| 5 | SGK’ya bildirim yapılmalı | İşveren, başvuru sürecini başlatmalı. |
İş Kazasında Sürücü Kusuru ve Sorumluluğu
Her kazada olduğu gibi, kusur oranı da önemlidir.
Eğer çalışan trafik kurallarını ihlal etmişse, iş kazası yine sayılabilir; ancak tazminat miktarı kusur oranına göre azalabilir.
Yargıtay, sürücünün yüzde 50 ve altı kusurlu olduğu durumlarda, iş kazası hükmünün korunmasına karar verir.
Şirket Aracının Sigorta Durumu
Her şirket aracı için zorunlu trafik sigortası ve kasko bulunmalıdır. Kaza sonrası sigorta şirketiyle yapılacak işlemler, hem işverenin hem çalışanın haklarını korur.
Sigorta Türleri ve Kapsamı
| Sigorta Türü | Kapsam |
|---|---|
| Zorunlu Trafik Sigortası | Karşı tarafa verilen maddi ve bedeni zararları karşılar. |
| Kasko Sigortası | Araç sahibinin aracındaki hasarları karşılar. |
| Ferdi Kaza Sigortası | Sürücü ve yolcuların tedavi giderlerini kapsar. |
| İşveren Sorumluluk Sigortası | İşverenin kusurundan doğan tazminat risklerini güvence altına alır. |
Sıkça Yapılan Hatalar
Çoğu işveren veya çalışan, kazadan sonra yapılan işlemlerde aşağıdaki hataları yapmaktadır:
- SGK bildirimi geciktirilir,
- Kaza raporu eksik tutulur,
- Tanık beyanı alınmaz,
- Araç takip sistemi kayıtları sunulmaz,
- İş kazası yerine “trafik kazası” olarak beyan edilir.
Bu hatalar, hem iş kazası tespitini hem de tazminat sürecini olumsuz etkiler.
İş Kazası Bildirimi E-Devlet Üzerinden Yapılır mı?
Evet. Günümüzde pek çok resmi işlem gibi, iş kazası bildirimi de artık E-devlet üzerinden yapılabilmektedir.
Bu sistem, işverenlerin kazaları hızlı ve doğru biçimde raporlamasına imkân tanır.
Ayrıca çalışan da kendi adına yapılmış bildirimleri yine E-devlet platformu üzerinden sorgulayabilir.
Örnek Olay Analizi
Bir çalışan, sabah işe giderken şirket aracıyla trafik kazası geçiriyor. Kaza raporunda, aracın şirket adına kayıtlı olduğu ve çalışanın işe gitmekte olduğu açıkça yazıyor.
Bu durumda SGK, olayı iş kazası olarak kabul eder ve işverenden gerekli bildirim belgelerini ister.
Çalışana geçici iş göremezlik ödeneği bağlanır, işverenin ise bakım ve eğitim konusundaki ihmali varsa ayrıca tazminat yükümlülüğü doğar.
İş Kazası Bildirim Formu ve Rapor Örneği
| Belge Adı | İçeriği |
|---|---|
| İş Kazası Bildirim Formu | Kaza tarihi, yeri, olayı anlatan detaylı açıklamalar |
| Sağlık Raporu | Yaralanma veya sakatlık oranını gösterir |
| Trafik Kazası Tespit Tutanağı | Kaza koşulları ve taraf bilgilerini içerir |
| Görsel Kanıtlar | Fotoğraf, kamera kayıtları veya tanık beyanları |
| SGK Onay Belgesi | Bildirimin sisteme işlendiğini gösterir |
İş Kazası Sonrası Psikolojik Destek
Kazalar sadece fiziksel değil, psikolojik travmalar da yaratabilir.
İşveren, çalışanlarına gerekirse psikolojik destek ve rehabilitasyon hizmetleri sunmalıdır. Bu, hem yasal hem de etik bir sorumluluktur.
Kaza Sonrası Emeklilik ve Malulen Haklar
Eğer çalışan kaza sonrası kalıcı olarak iş gücünü kaybederse, malulen emeklilik hakkı doğabilir.
SGK, sağlık raporuna ve oranına göre malullük derecesi belirler. Çalışan gerekli belgelerle emeklilik başvurusunda bulunabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Şirket aracıyla eve dönerken kaza yapmak iş kazası sayılır mı?
Evet, araç işveren tarafından tahsis edilmişse ve yol iş dönüşü ise iş kazası sayılır.
2. Kaza sırasında çalışan kusurluysa SGK ödeme yapar mı?
Evet, ancak kusur oranına göre tazminat ve gelir oranı değişebilir.
3. İş kazası bildirimi kim tarafından yapılır?
İşveren tarafından en geç 3 iş günü içinde yapılmalıdır.
4. Şirket aracıyla yapılan kazalarda mahkeme neye bakar?
Olayın işle bağlantısı, görev tanımı ve aracın tahsis durumuna bakılır.
5. İş kazası bildirimi nasıl yapılır?
E-devlet veya SGK sistemleri üzerinden başvuru yapılarak gerçekleştirilir.
